Nog meer zeldzame planten en zwartsprietdikkopjes

Voor werk moest ik afgelopen week nog een dagje in de Achterhoek zijn. Ook dat was natuurlijk weer een mooie gelegenheid om gelijk een rits aan nieuwe plantensoorten op te zoeken. Tot nu toe lukt het aardig om nieuwe plantensoorten altijd 'op de route' op te zoeken en ga ik zelden of nooit uitsluitend voor planten op stap. Al met al vooral een leuke bezigheid als je toch al in een regio komt waar je zelden komt. De dag leverde met name zeldzaamheden op nabij Lochem en Zutphen, namelijk heidemelkviooltje, bospaardenstaart, smalle beukvaren, grote bremraap, bleke teunisbloem, bergbeemdgras, vroege zegge en groot spiegelklokje.

Smalle beukvaren

Grote bremraap

Vroege zegge

Bleke teunisbloem

In Amsterdam zocht ik nog één van Nederlandse zeldzaamste planten op, misschien tegenwoordig wel de zeldzaamste: groensteel. Een varen die van nature voorkomt op vochtige bergwanden en waar Nederland in het meest westelijke deel van het verspreidingsgebied ligt. Nog één groeiplaats is bekend in Amsterdam, omdat in Groningen een tweede groeiplaats recent is verdwenen door restauratiewerkzaamheden. Ik wist dat de populatie in Amsterdam in principe niet toegankelijk is (wel vanaf het water goed te zien), maar toch besluit ik een poging te wagen. Dankzij iemand die daar bezig is kan ik echter toch op de kade komen om de plant te bekijken, toch leuk! 

Groensteel

Verder was het de laatste tijd druk met monitoring van planten en dagvlinders. Zeker omdat het weer behoorlijk wisselvallig is valt het niet mee om onder goede weersomstandigheden het werk te doen. Het lukte desalniettemin aardig en werd in de Vijfheerenlanden ook nog opgeleukt door een gewone grootoorvleermuis en grote vos die in een nabijgelegen bunker aanwezig waren. Leuke soorten om zo tegen te komen! 

Gewone grootoorvleermuis

Vanochtend checkte ik voor het eerst in lange tijd weer eens de Crezéepolder. Vooral ook voor grutto's, maar juli kan ook zomaar nog een leuke steltloper in het verschiet hebben. Het water was echter al hoger dan gedacht en grutto's waren dan ook nagenoeg afwezig. Een groepje groenpootruiters was al een eerste leuke waarneming en liet wel zien dat er wel wat trek geweest was. Niet veel later dook er ook opeens een duo kleine strandlopers op! Erg leuke waarneming van toch wel een zeldzaamheid hier, was dan ook de eerste waarneming dit jaar op IJsselmonde. 

Kleine strandloper

Daarnaast maakte ik vanmiddag nog een flinke ronde door het Waalbos, met name gericht op zwartsprietdikkopje. Deze kleine dagvlindersoort is de afgelopen jaren behoorlijk afgenomen op IJsselmonde, waarbij de soort West-IJsselmonde helemaal verlaten lijkt te hebben. Op het oostelijke deel van het eiland is de soort nog wel hier en daar aanwezig, maar lang niet meer zo talrijk als eerst. Aangezien het voorkomen in het grootste deel van het Waalbos nog onbekend is, leek het me goed om te kijken hoe groot de populatie daar nog is. En het bleek gelukkig mee te vallen en zeker elf zwartsprietdikkopjes kwam ik nog tegen, terwijl de weersomstandigheden niet eens heel ideaal was. Mooi nieuws dus! 

Zwartsprietdikkopje

De meeste exemplaren zaten op soorten als akkerdistel en jakobskruiskruid, mooi bloeiende planten die helaas geen goede naam hebben. Ze zijn echter dus wel van groot belang voor insecten, en dat bleek ook wel. Ook het sinusbeheer wat al enkele jaren in het gebied wordt uitgevoerd pleit voor zwartsprietdikkopje en andere graslandvlinders, want in de overgebleven stroken trof ik regelmatig vlinders aan. Ook hoorde ik nog op twee locaties spoorkrekels zingen, maar dat is sinds dit jaar niet echt bijzonder meer te noemen op IJsselmonde... 

Maaibeheer waarbij stukken worden overgeslagen loont! 

Een Zuid-Limburgse nacht

Nu het midden in de zomer is en het relatief rustig is op vogelgebied, is er weer wat meer tijd om naar andere soortgroepen te kijken. Met planten ben ik dan ook weer wat actiever, maar ook voor zoogdieren is het nu natuurlijk een goede periode. Een soort die nog wel op het verlanglijstje staat is eikelmuis, een soort die alleen nog voorkomt in het Savelsbos en waar het helaas erg slecht meegaat. Het is een nachtactieve soort, dus voor een poging moeten we 's nachts die kant op. Herman vd Brand is ook wel te porren en ook Albert Molenaar stapte vanavond in richting het zuiden. 

De weersvoorspelling beloofd in eerste instantie nog wat regen in Zuid-Limburg, maar later op de avond zou het droog moeten worden. Voor deze warmteminnende soort dus niet optimaal, maar de temperatuur is redelijk. We zijn mooi op tijd in het bos, waarna het wachten op activiteit van muizen kan beginnen. De eerste muizen die actief zijn, zijn echter vleermuizen. Dankzij een batlogger kunnen we daar ook nog wel wat mee, want al vroeg in de schemering verlaten enkele bossvleermuizen het bos terwijl later op de avond continue een baardvleermuis boven het pad aan het foerageren is. Erg leuk! Ook een watervleermuis passeert ons later nog. 

Opname van bosvleermuis

Ook de muizen worden wakker, waarbij we met name gewone bosmuizen over de bosbodem zien door de warmtebeeldkijker. Omdat grote bosmuis hier ook voorkomt zijn we extra alert, maar het valt niet mee om ze goed in beeld te krijgen. Meestal blijken het bovendien gewone bosmuizen te zijn, maar zeker één keer zien we een duidelijke grote bosmuis, met o.a. een mooi buff borstbandje. Naast de bosmuizen op de grond zien we ook zeker twee keer een bosmuis op zeker 2 meter in een struik. Flink schrikken natuurlijk, want dat is waar je een eikelmuis zou verwachten, maar helaas. 

Bosmuis (Foto: Albert Molenaar)

Rond elf uur worden we naast het pad opeens opgeschrikt door een kort, maar hard roepende muis: eikelmuis! Enkele keren laat het dier zich horen en in de warmtebeeldkijker zien we waarschijnlijk het dier verdwijnen, maar we krijgen 'm helaas niet in de zaklamp. Helaas! Ook als we later nog een keer langslopen is er helaas geen spoor meer en uiteindelijk verlaten we alleen met een hoorwaarneming het bos. Nog ruimte voor verbetering zeg maar! 

Omdat we nu toch in Limburg zijn proberen we gelijk ook nog wat andere specialiteiten van het zuiden. Zo kijken we ook nog even in de hamsterreservaten of dat misschien nog wat oplevert, maar veel percelen zijn nog niet geoogst en van hamsters dus helaas geen spoor. Wel zien we nog een foeragerende das op de akkers en een vos, terwijl wat bosuilen roepen en zowaar ook nog een late kwartel. 

Ten slotte luisteren we nog even bij groeve 't Rooth, waar zeker drie jonge oehoes luidkeels zitten te roepen. Zeker met op de achtergrond zingende boomkrekels en vroedmeesterpadden een prachtig Zuid-Limburg decor, en een mooie afsluiting van een toch wel succesvolle nacht in het zuiden!

Grauwe kiekendieven en wat plantjes in Groningen

Alweer bijna vier jaar werk ik één dag in de week voor het Kenniscentrum Akkervogels - Grauwe Kiekendief, maar nog nooit was ik bij het ringen van grauwe kiekendieven geweest. Aangezien het seizoen in volle gang is, besloot ik deze week toch maar eens naar Groningen te gaan om mee te kijken met het ringen van deze zeldzame broedvogel in Nederland. Groningen blijft hoe dan ook ver, dus het moet er maar van komen. Met nog een lijstje plantensoorten valt er ook nog een leuk dagje van te maken natuurlijk! 

Ik vertrek op tijd, zodat ik rond 8 uur op de eerste stop ben voor bergvrouwenmantel. Een zeldzame plant met slechts een enkele bekend groeiplaats, maar gelukkig zijn de exemplaren in de kant van een beekje snel gevonden. Gelijk ben ik me ook weer bewust van het Drenthse landschap, door zingende geelgorzen, een alarmerende grauwe klauwier en roepende grote lijsters en boompiepers. De route gaat verder door Drenthe richting Lentscheveen, waar een groeiplaats is van akkerviltkruid. Deze is snel gevonden in de berm van een zandweggetje, waarna de route verder gaat richting Groningen.

Bergvrouwenmantel

Akkerviltkruid

Voor één van de weinige groeiplaatsen van Zweedse kornoelje in ons land moet ik een stukje lopen, maar met zingende geelgorzen en een roepende kwartel op de achtergrond is dat zeker geen straf. Zweedse kornoelje is ook snel gevonden, een opvallende soort aangezien het een kruidachtige plant is die nu volop besjes heeft. Leuk! Bij Roderwolde zie ik niet veel later langstengelig fonteinkruid en op korte afstand is ook de tweede vrouwenmantel van de dag binnen: spitslobbige vrouwenmantel. 

Zweedse kornoelje

Spitslobbige vrouwenmantel

Hierna moet ik nog verder richting het Hunzedal, waar in het gemaaide gras geplooide vrouwenmantel gelukkig alweer voor de dag komt. Voor de laatste nieuwe soort op de heenweg moet ik ten slotte nog even de kano uit de achterbak pakken, maar na een fraai tochtje over de Hunze staat ook polzegge op de plantenlijst. Een kleine barmsijs is hier nog een onverwachte maar aangename verrassing, zo midden in de zomer. 

Omdat ik nog wat tijd heb voordat het nest grauwe kiekendieven wordt geringd rijd ik nog even rond in het uiterste noordoosten van Groningen, waar ik op meerdere plekken grauwe kiekendieven tegenkom, waaronder een hele familie. Erg fraai! Even later is het natuurlijk toch wel andere koek als we de drie kuikens in het nest ophalen en ze bij het tarweperceel meten en ringen. Wat een schitterende kuikens en toch weer heel wat anders om zo mee te kijken met het ringen van deze roofvogelkuikens. 

Grauwe kiekendief

Dankzij de goede muizenstand was het in Groningen een erg goed jaar voor grauwe kiekendieven, met veel kuikens die groot zijn geworden. Goed nieuws! Dit was al één van de latere nesten die werden geringd,  wat uiteindelijk is het een spreiding van enkele weken waarin de kuikens op het goede formaat zijn om geringd te worden. Tijdens het meten en wegen is het verschil tussen de mannetjes en vrouwtjes al goed te zien, niet alleen aan het formaat (vrouwtje is groter), maar met name ook aan de iris die bij de vrouwtjes bruiner is en bij de mannetjes juist grijzer. 

Nest grauwe kiekendieven

De ouders van het nest wat wij vandaag ringden waren overigens helemaal niet fel, en bleven wel in de buurt van het nest hangen maar alarmeerden niet eens. Twee passerende zeearenden werden daarentegen wel fanatiek weggejaagd, een indrukwekkend gezicht om deze twee uiterst zeldzame broedvogels van ons land zo naast elkaar te zien! Nadat de jongen zijn teruggeplaatst keer ik ook weer huiswaarts, na deze schitterende belevenis! 

De terugreis gaat voorspoedig, zodat ik in Flevoland nog bosgerst en lansvaren kan bijschrijven op de plantenlijst, die al met al dus weer gestaag is gegroeid vandaag! 

Bosgerst

Lansvaren

Vanavond deed ik ten slotte nog een rondje met de kano op de Devel. In juni ontdekte ik daar een roepende woudaap, maar het mannetje was vrij abrupt stil. Dat kan betekenen dat hij toen was gepaard of weer verder was getrokken. Aangezien de vogel op een plek zat waarbij je vanaf de kant geen enkele kans maakte om wat te zien, besloot ik vanavond nog een poging vanaf het water te doen om te kijken of er eventueel jongen waren. Zo'n twee uurtje varen leverde echter geen enkele waarneming van een woudaap op, helaas! Het zegt natuurlijk niet dat ze er dus niet gebroed hebben, maar we weten het in ieder geval niet zeker. 

Devel

Ook als het donker wordt blijf ik nog even ronddobberen, want het blijft natuurlijk een schitterende plek. Een stiekeme hoop heb ik nog op woelrat, maar dat lukt helaas niet. Een enkele keer zie ik een rat wegschieten, maar dat kunnen ook bruine ratten zijn geweest. Qua vleermuizen is het wel erg leuk met zeker vijf foeragerende watervleermuizen boven het water, die mogelijk onder de spoorbrug vandaan kwamen. Ook een laatvlieger kwam nog over en op de opnames bleek ook nog een meervleermuis te zijn overgekomen, leuk dat deze zeldzame vleermuis dus ook op Oost-IJsselmonde zit, daar er in Rotterdam-Zuid wel een kolonie bekend is. Dat vergt de komende jaren wellicht nog wat zoekwerk dus om te zien om hoeveel exemplaren het gaat...

Middagje Sophiapolder

Af en toe bezoek ik de Sophiapolder, wat je eigenlijk veel vaker zou moeten doen. Het is een schitterende plek ook voor zeldzaamheden, maar lastig te bereiken en groot, dus je moet er wel even de tijd voor nemen. Zeker in het broedseizoen doe ik het natuurlijk wel vaker om ook het broedsucces enigszins te volgen en af en toe om te ringen. Vanmiddag was ik dus ook weer eens die kant op, omdat er nog de nodige kluten met een vervolglegsel bezig waren en er nog een late vestiging was van kokmeeuwen. Daarnaast blijft juli natuurlijk een goede tijd voor steltlopers.

Steltlopers zitten er dan ook  volop op het eiland, maar vooral vele honderden kemphanen en grutto's. Daartussen loopt helaas geen bijzonderheid en verder is het relatief rustig. Hier en daar hangt nog een tureluur rond, een wulp, twee regenwulpen en leuk voor het eiland is een groepje van vijf bosruiters.

Grutto's

Kemphanen

Ook lopen er zeker 800 kieviten, die met het opkomende water richting de Alblasserwaard vliegen. Daartussen zie ik zowaar ook een geringde vogel van mij lopen, maar die blijkt helaas niet af te lezen. Even later kom ik op de dijk bij de kokmeeuwenkolonie helaas nog wel de nodige dode steltlopers tegen, waaronder ook een kievit van mij uit Oud-Reijerwaard. Uiteindelijk vind ik ook nog vier kluten die ik dit jaar als kuiken op de Sophiapolder had geringd en bijna twintig dode kemphanen, waaronder een exemplaar wat dit voorjaar in Friesland werd geringd.

Dode kievit GXO4

In de kolonie kokmeeuwen blijken echter nog wel kuikens aanwezig en zo'n 20 volwassen vogels alarmeren erboven. De zwartkopmeeuwen die we eerder aantroffen hoor ik nu niet meer, maar op drie plekken op het eiland zie ik nog wel kuikens van kleine mantelmeeuwen. De visdiefkolonie is verlaten maar ook daar gelukkig geen dode kuikens, succesvol geweest dus. De tweede leg van de kluten blijkt helaas wel compleet mislukt en levende klutenkuikens kom ik niet meer tegen. Waarschijnlijk ook door vogelgriep. 

Met hoog water verzamelen vogels zich langs de dijk

Al met al was het weer een aangenaam en nuttig bezoek aan de Sophiapolder. Zoals meestal kan het ook nu niet zonder ook nog even naar de meeuwen gekeken te hebben, wat onder andere een fraaie adulte geelpootmeeuw oplevert en een in Duitsland geringde pontische meeuw. 

Geelpootmeeuw

Zeldzame plantjes in Noord-Holland

Vandaag moet ik op Texel zijn om wat op te halen, en aangezien ik de laatste tijd weer mijn plantenlijst aan het bijwerken ben was het plan dat gelijk te combineren met wat zeldzaamheden in Noord-Holland. Om de dag optimaal te benutten fiets ik dus rond half zes het Noordhollands Duinreservaat in, waar de duinsabelsprinkhanen al volop aan het zingen zijn. Verder is het indrukwekkend om te zien hoe het bos hier in puin ligt na de recente julistorm, die hier echt flink heeft huisgehouden. In het duingebied heb ik een locatie van bottelroos die natuurlijk nog wel keurig overeind staat en snel gevonden is. Dat is overigens niet het geval met scherpkruid, een zeldzaam akkeronkruid met nog maar één bekende groeiplaats bij Heiloo. Ik moet een flinke tijd zoeken voor ik eindelijk de plant gevonden heb, mede ook omdat mijn zoekbeeld wat verkeerd was, maar uiteindelijk gelukkig gevonden! 

Bottelroos

Op Texel zie ik even later relatief makkelijk gestreepte greppelrus, walstroleeuwenbek en kale struweelroos, waarna ik weer volgens planning vrij snel het eiland af ben. Voordat ik aan het werk moet in Amsterdam fiets ik weer het Noordhollands Duinreservaat in (andere locatie), maar nu voor piramidevogelmelk waarvan meerdere exemplaren al mooi in bloei staan. Ten slotte zie ik in Engewormer mijn zevende en laatste nieuwe soort van de dag: dichtbloemig kweldergras. Een heel zeldzaam kweldergrasje die maar in één poldertje in Nederland van nature nog voorkomt, een gave soort! 

Piramidevogelmelk

Dichtbloemig kweldergras

Van alles op de Veluwe

Vandaag waren we met een groep collega's op de Noord-Veluwe, waar we diverse zeldzaamheden van verschillende soortgroepen bezochten en tegenkwamen. Voor mij was het sowieso een tijd geleden een hele dag op de Veluwe gelopen te hebben, dus vooral ook leuk om veel soorten weer eens te zien! Veel soorten die we zagen zijn kwetsbaar en komen maar op enkele plekken in Nederland voor. Ook gaat het met veel soorten helaas slecht, alhoewel daar ook weer uitzonderingen op zijn.

We zagen bijvoorbeeld zeker vijf oostelijke witsnuitlibellen boven een ven in het bos nabij Epe, een soort die was verdwenen uit Nederland maar recent weer een toename laat zien. Positief! Daar in de buurt bezochten we ook één van de weinige groeiplaatsen van het rood peperboompje, een beschermde soort in Nederland. Qua insecten bezochten we bij Garderen nog een kleine populatie gentiaanblauwtjes, waar we één exemplaar konden vinden. Bij Gortel lieten de vliegende herten zich op één van de bekende plekken schitterend bekijken. Het blijven indrukwekkende dieren, zeker de mannetjes, waarvan twee minutenlang met elkaar aan het vechten waren. 

Vliegende herten

Ten slotte konden we op één locatie ook nog diverse vleermuiskasten controleren, wat naast een groep rosse vleermuizen, ruige dwergvleermuis en gewone dwergvleermuizen, ook zeker één bosvleermuis opleverde. Een zeldzaamheid in ons land, alhoewel de soort toch wat talrijker lijkt te zijn dan eerst werd gedacht. Naast al de zeldzaamheden was het natuurlijk ook genieten van raven, beekoeverlibellen, kleine specht, wespendief, kruisbekken en kleine parelmoervlinder, om maar wat te noemen. 

Bosvleermuis (foto: Jonathan Janse)

Jammerlijke dip

Gisterenochtend was ik voor akkervogeltelling weer een ronde aan het maken door de Hoeksche Waard. Zo laat in het seizoen is dat toch niet heel saai door de vervolglegsels van gele kwikstaarten, die druk aan het zingen waren in met name aardappelen. Verder trof ik ook nog enkele graspiepers en veldleeuweriken, terwijl ik ook alweer een groepje doortrekkende kemphanen tegenkwam. Net weer op kantoor werd ik opgeschrikt door de melding van een groene fitis bij Borselle... Het zal toch niet. Deze middag had ik ongeveer de enige afspraak van het jaar waar ik echt niet onderuit kwam, dus er zat niks anders op dan af te wachten. 

Leenheerengorzenpolder in de Hoeksche Waard

En dat is jammer natuurlijk, want met groene fitis heb ik al geen bijster goede ervaring helaas. De soort staat nog maar net op de Nederlandse lijst, maar ondanks dat is het pas het derde geval. De eerste kon ik echt niet halen (werd ook pas gedetermineerd als groene toen hij al uit beeld was) en de tweede hoorde ik waarschijnlijk, maar voor mezelf niet bevredigend genoeg om 'm te tellen. De vogel leek nu op een redelijk makkelijk plek te zitten, maar het zijn zeker later op de dag altijd met deze soort.  Eenmaal in de auto rond 15u was de vogel dan ook al lang uit beeld, maar zowaar werd hij onderweg tóch zingend gemeld om half 4! Dat beloofd wat! 

Bij aankomst was de vogel net een kwartiertje uit beeld, maar het algemeen gevoelen was dat hij snel weer op zou duiken. Enkele keren werd er wat gezien in de populierenlaan, maar telkens verdween het in het ritselende bladerdek en tot half zeven was er helaas geen spoor van de vogel. Omdat ik 's avonds nog een verplichting had en het idee had dat de vogel zich niet meer zou laten zien, besloot ik huiswaarts te keren. Een verkeerde keuze bleek even later, want 's avonds werd de vogel toch nog twee keer waargenomen. Ai... Die verplichting had ik eventueel kunnen skippen, maar tja. 

Vanochtend deed ik nog een vergeefse poging door met het eerste licht op de locatie te zijn, maar helaas. Geen spoor van deze dwaalgast uit Zuidoost-Europa en enkel wat grauwe vliegenvangers en zowaar ook nog een roepende steenuil. Hopelijk duurt het niet al te lang voor nog een herkansing, want het aantal  gevallen in West-Europa zit wel duidelijk in de lift. Op de terugweg pak ik bij Zevenbergschehoek nog wel even rond kaasjeskruid mee. Je moet wat natuurlijk en toch nog een nieuwe plantje zo...

Rond kaasjeskruid